Jesteś tutaj: Strona główna » Zielniki » Rok według roślin » Rośliny Świąt Bożego Narodzenia
Jak wykonać zielnik?
Botanika w kulturze
Rok według roślin
Święto Trzech Króli
Walentynki czyli sercowe rozterki botanika
Przebiśnieg, czyli powrót znad przepaści
Prima Aprilis
Rośliny Wielkanocy
W czerwcu czerwce na czerwcu
Lipa niejedno ma imię
Sierpień - pora żniw
Wrzesień, wrzosy i wrzosowate
Październik, bo paździerze
Rośliny wojennych szlaków
Ludzie i kwiaty w kręgu życia i śmierci
Klimat a sezonowe opadanie liści
Andrzejki
Rośliny Świąt Bożego Narodzenia
Figa i jej słodkie tajemnice
Jemioła na dębie
Intrygujące rośliny
Konkurs
Gry i zabawy

 

Rośliny Świąt Bożego Narodzenia

Zobacz także: figa, jemioła


Różne barwy maku...


Mak. Czerwone płatki wychylając się z pąka są wyraźnie pogniecione, tak jak skrzydła motyla opuszczającego za mały i niewygodny już kokon. Delikatne, jedwabiste, kryją w sobie przezroczystość, która uwidacznia się dopiero w promieniach słońca.
Tak ja widzę maki. Ceglastoczerwone w ogródkach (Papaver orientale), białe w Alpach (Papaver alpinum), pomarańczowe na mongolskich stepach (Papaver rubro-aurantiacum), żółte w Ałtaju (Papaver pseudocanescens)…
         
Papaver alpinum/ Autor:  Maja Graniszewska
 
Mak alpejski Papaver alpinum             
Papaver pseudocanescens/ Autor: Maja Graniszewska
   Papaver pseudocanescens
Wśród ponad stu gatunków kolorów możemy spotkać znacznie więcej. Najbliższe sercu maki to oczywiście te, które z wdziękiem towarzyszą uprawom zbożowym (mak polny Papaver rhoeas). Czerwono nakrapiane łany kojarzą się z wakacjami. Jednak niech nie przywodzą na myśl makowców, bo nasiona stosowane w kulinariach pochodzą od całkiem innego gatunku, maka lekarskiego (Papaver somniferum). Jego jasnofioletowe płatki znane były dawniej każdemu, ponieważ rosły w przydomowych ogródkach. Rośliny o takim kolorze kwiatów rodzą mak szary, ale ziarenka mogą mieć też kolor niebieskawy (odmiana Papaver somniferum z kwiatami czerwonymi), a nawet żółty lub biały (rośliny o kwiatach białych, powszechnie uprawiane w Turcji).
Papaver somniferum L. / źródło: Wikipedia
Mak lekarski  Papaver somniferum
Mak symbolizuje noc, zapomnienie, niewiedzę, sen, ciszę, chytrość, lenistwo, odurzenie, czary, zmartwychwstanie, czystość, płodność […] – czytam w słowniku Władysława Kopalińskiego. Symbole te raczej budzą niepokój, niż przywodzą na myśl radosną atmosferę świąt Bożego Narodzenia. Wieloznaczność symboliki można tłumaczyć raz odniesieniami do czerwonych kwiatów, innym razem do właściwości narkotycznych, a jeszcze innym – do mnogości nasion w makówce.
Złożoną symbolikę maku widać już w wierzeniach starożytnych Greków. Mak jest atrybutem Demeter i Kory. Zdaniem Owidiusza kwiatami, które zrywała Kora na łące, skąd została porwana przez Hadesa, były maki. Demeter rozpaczająca po stracie córki, zmieniła Mekona w kwiat maku, gdy próbował ją pocieszyć. Nosiła ona także wieniec makowy, który miał jej przynosić ulgę w trakcie bezowocnych poszukiwań Kory. Makówki zaś ofiarowywano Demeter jako symbol odradzającej się ziemi, na wzór jej radości po odzyskaniu córki.
W wieńcach maków Grecy przedstawiali także Thanatosa (boga śmierci) i Hypnosa (boga snu), czasem też trzymającego makówki. Obok groty Hypnosa przepływała rzeka Zapomnienia, nad brzegami której rosły maki.
Makowa Panienka/ Autor: Maja Graniszewska
Od lat dziewczęta plotły makowe wieńce
Z drugiej strony, kwiaty te dzierżyła w dłoni bogini bardzo mocno związana z życiem - Afrodyta, a nawet pojawiały się one w kulcie Bachusa.
Także Słowianom mak towarzyszył od najdawniejszych czasów. Odgrywał bardzo ważną rolę w obrzędowości pogrzebowej (symbol łączności z innym światem) oraz chronił przed duchami i czarownicami. Ukojenie i spokojny sen miały przynosić nawet liście (w Radomskim, Kieleckim, na Litwie) lub makówki (w Tarnopolskim, Kieleckim, Krakowskim) włożone pod poduszkę dziecka. Aby wzmocnić dobroczynne działanie maku, używano makówek poświęconych na Matkę Boską Zielną - 15.VIII (w Lubelskiem, w okolicach Łańcuta) lub na Makowieja - 1 VIII (na Podolu).

W jaki sposób mak tak silnie związał się z tradycją Bożego Narodzenia? Na wigilijnym stole pojawia się dziś jako symbol płodności, mający przynieść dostatek na cały rok. Jednak jego obecność w świątecznych potrawach sięga korzeniami znacznie głębiej i jest echem dawniejszych wierzeń, kultu przodków i przyrody. W pogańskich rytach przesilenie zimowe (21-22 grudnia) było ważnym okresem obrzędowym, podczas którego następował kontakt z duchami, w czym mak – roślina życia i śmierci, był niezmiernie pomocny. Zbieżność dat sprawiła, że wiele elementów tej obrzędowości (łącznie z makiem) znalazło miejsce w tradycji chrześcijańskiej.
Jest jeszcze jeden wymiar symboliczny, o którym milczą słowniki. Makówka – symbol domu jednoczącego wszystkich domowników. Wymiar szczególnie istotny w odniesieniu do Świąt Bożego Narodzenia. To spojrzenie na mak zawdzięczam pewnej herbarystce, a że bardzo przypadło mi do serca, postanowiłam się nim podzielić. Wiem, że w tym roku w trakcie szykowania kutii będę mieć przed oczami ten makówkowy dom, który pod wieczkiem z wyschniętego znamienia słupka gości tylu ziarnkowych mieszkańców.

dr Maja Graniszewska
Zielnik Wydziału Biologii UW
Co nowego w portalu

150 lat obserwacji przyrody w USA – wcześniejsze zakwitanie roślin
Projekt płazowy
Rośliny Świąt Bożego Narodzenia
Pomóż tworzyć fenologiczną mapę Polski, zostań obserwatorem przyrody !
Z cyklu "Botanika w literaturze i sztuce" - "Przedwiośnie" jako Zielnik Żeromskiego
Pytania do eksperta
Kto nas ustrzeże przed powodzią ?
Fiordy w pigułce
Namorzynowe puzzle
Flora dawnych Pienin
Rośliny Wielkanocy
W czerwcu czerwce na czerwcu
Tajemnice kwiatu paproci
Okolice Pomiechówka
Kolibry na Alasce czyli ciepłe nazwy - zimne adresy
Wyniki konkursu
Zwycięzcy Konkursu
Święto Niepodległości okiem botanika
Klimat a sezonowe opadanie liści
Dary Trzech Króli
Walentyki
Przebiśnieg – wiara w odrodzenie
Prima Aprilis
Pojezierze Gostynińskie
Lipa niejedno ma imię
Wrzesień, wrzosy i wrzosowate
Cena genów
Gorące puzzle
Endemity a relikty
Figa i jej słodkie tajemnice
Skrzydlate miasto
Akcja: czeremcha amerykańska
Tajemnice krypt jasnogórskich
Ziarno prawdy o orkiszu
Lecą, lecą... paździerze
Bagnica - jedyna w swoim rodzaju
O jemiole pod jemiołą
Jak sasanka została zawilcem
Święto Zmarłych
Andrzejki
Powsin zaprasza
Lato w Powsinie
Green Card
Powsin zaprasza na Piknik Naukowy
Rośliny owadożerne zapraszają do Powsina
Murawy kserotermiczne - czas żniw
Jesień w Powsinie
Pogromcy much zapraszają do Powsina
150 urodziny Marii Curie-Skłodowskiej w Powsinie - koncert wśród kwiatów
Na ratunek ptakom
Poznaj zieloną Warszawę - wycieczka z przewodnikiem
W poszukiwaniu utraconego krajobrazu
Niezłe Ziółka
Listopadowe botanizowanie
Zima w Powsinie
Szukamy współpracowników!
Od prehistorii

Powstawanie kontynentów
Geologia ziem polskich
Temperatura
Wegetacja
Klimat a rozwój cywilizacji
Świadectwa
zmian klimatu


Geomorfologia - formy
Geomorfologia - regiony
Paleobotanika
Przyroda a klimat
Endemity a relikty
Zadania
Zostań
obserwatorem


Fenologia
Ochrona czynna muraw kserotermicznych
Porosty
Projekt płazowy
Mapa
Poradniki
Bioindykacja
i adaptacje


Bioindykacja
Adaptacje
Gry i zabawy
Zielniki

Jak wykonać zielnik?
Botanika w kulturze
Rok według roślin
Intrygujące rośliny
Konkurs
Gry i zabawy
Program

Ankieta - nauczyciele
Ankieta - uczniowie
Rozwijajmy razem portal
Uwagi - odpowiedzi
Kontakt

Słownik

Mapa serwisu

Szukaj

Partnerzy programu
Logo Fundusz
Logo Zielnik UW
Logo Biologia UW
Logo internet ART
Szkoła festiwalu nauki
© 2009 - 2024 Zielnik Wydziału Biologii UW; wszelkie prawa zastrzeżone