Jesteś tutaj: Strona główna » Od prehistorii » Klimat a rozwój cywilizacji » Opisy » 1600 - 1850 r.n.e.
Powstawanie kontynentów
Geologia ziem polskich
Temperatura
Wegetacja
Klimat a rozwój cywilizacji
Opisy
12 000 - 8000 lat p.n.e.
10 000 - 3000 lat p.n.e.
3000 - 1000 lat p.n.e.
1000 - 450 lat p.n.e.
300 r. p.n.e. - 300 r. n.e.
400 - 800 r.n.e.
800 - 1300 r.n.e.
1300 - 1550 r.n.e.
1600 - 1850 r.n.e.
Quiz podsumowujący

 

Mała epoka lodowa


ok. 1600 - 1850 r.n.e.

Na kilkaset lat na półkuli północnej nastąpiło ochłodzenie, zwane małą epoką lodową. W okresie tym miała miejsce przebudowa gospodarki. O ile w krajach Europy Środkowej nadal rozwijało się rolnictwo, w Europie Zachodniej nie miało już ono wystarczająco dobrych warunków. Klęski głodu były jedną z przyczyn wojen w północnej Europie, takich jak wojna trzydziestoletnia i potop szwedzki. Rewolucja przemysłowa, która nastąpiła pod koniec małej epoki lodowcowej, spowodowała ogromne przekształcenia środowiska, w tym emisję znacznych ilości gazów cieplarnianych.

Po okresie zmiennych warunków na przełomie średniowiecza i renesansu warunki klimatyczne Europy ustabilizowały się i nastał okres względnie stałej niskiej temperatury, zwany małą epoką lodową.
 
Warto pamiętać, że jest to tylko nazwa popularna, a okres ten z prawdziwą epoką lodowcową miał niewiele wspólnego. Temperatura ówczesna była niewiele niższa niż wcześniej i później, natomiast o kilka lub kilkanaście stopni wyższa niż podczas prawdziwych zlodowaceń. Chociaż średnia temperatura wieloletnia była niższa, niektóre lata były całkiem ciepłe. Na przykład jedną z najsurowszych zim w Anglii zanotowano na przełomie lat 1683/1684, ale kilka lat później nadeszła jedna z najłagodniejszych w historii (pomijając ostatnie półwiecze). Podobnie w Warszawie jedno z najcieplejszych lat było w roku 1811, podczas gdy cały początek XIX w. był jednym z najzimniejszych okresów. Przerywane przejściowymi ociepleniami ochłodzenie klimatu trwało od początku XIV w. do połowy XIX w., choć niektórzy ze względu na znaczne wahania na początku i końcu tego przedziału określają mianem małej epoki lodowej tylko przedział między rokiem 1600 a 1800.
Znaczące ochłodzenie szczególnie dotkliwe było dla państw skandynawskich. Łączność z Grenlandią urwała się ze względu na góry lodowe na oceanie. Osłabły kontakty z Islandią. Ochłodzenie oznaczało słabe zbiory i połowy ryb. Te same klęski dotykały Szwecję, która wyrastając na lokalne mocarstwo, nie mogła sobie pozwolić na osłabienie gospodarcze. Zdobywszy wcześniej daleką północ, Szwecja zwróciła się ku południowi. Zawładnęła Skanią, tj. południową częścią Półwyspu Skandynawskiego, dotąd integralną częścią i spichlerzem Danii.
Szwecja wdała się kilkakrotnie w wojnę z Polską, która była wówczas głównym eksporterem zboża. Najcięższa z tych wojen określana jest jako potop szwedzki.
Johan Philip Lemke. Armia szwedzka przekracza Bałtyk i zdobywa wyspy duńskie/ źródło: Wikipedia
Zamarzający na wiele dni Bałtyk umożliwiał
przeprawy wojska
Szwecja zaangażowała się również w wojnę trzydziestoletnią, toczącą się głównie na terenie Niemiec, dzięki czemu zajęła kilka portów, w tym na kilkadziesiąt lat Szczecin. Ułatwieniem była możliwość zimowej przeprawy armii po Bałtyku, który w tamtym okresie regularnie i na długo zamarzał.

Mała epoka lodowa odmieniła gospodarkę Europy. Mroźne i długie zimy, duże zachmurzenie latem i intensywne burze zmniejszyły wydajność tradycyjnych form rolnictwa. W Europie Zachodniej małe rodzinne gospodarstwa produkujące żywność na własne potrzeby okazały się niewydajne. Nastąpiła specjalizacja produkcji, skierowana na handel. Skutkiem tego był wzrost udziału Polski w produkcji zbóż, zwłaszcza że w niektórych okresach klimat Polski był mniej dotknięty ochłodzeniem niż klimat Anglii lub Holandii. Kraje te, nie mogąc wiązać swej gospodarki z rolnictwem, zaczęły rozwijać handel i wczesny przemysł. Zagrożenie sztormami skłoniło Holendrów do osuszania polderów i przekształcania stref podmokłych i płytkich stref morskich w ląd. Przesunięcie ku południowi zasięgu występowania dorsza, katastrofalne dla Skandynawii, okazało się korzystne dla Anglii i Holandii – dzięki temu państwa te zaczęły wyrastać na potęgi morskie i handlowe.

Chichester Canal na obrazie Turnera swój koloryt zawdzięczał podobno dużej ilości popiołów w atmosferze/Źródło: Wikipedia
Turner namalował Chichester Canal w żółtym kolorycie
- taki efekt dawała duża ilość popiołów w atmosferze
Obniżenie temperatury w tzw. małej epoce lodowej było przede wszystkim spowodowane obniżeniem aktywności Słońca. Przez cały okres od 1645 do 1715 r. na Słońcu zaobserwowano tyle plam, ile zwykle obserwuje się podczas jednego roku zwiększonej aktywności. Nieco mniej wyraźne minimum aktywności Słońca zaobserwowano w latach 1790-1830 (minimum Daltona).
Nie był to jedyny czynnik odpowiadający za obniżenie ówczesnej temperatury. Od czasu ustąpienia lodowca dwutlenek węgla, podstawowy gaz cieplarniany, był w większych ilościach wiązany niż uwalniany. Ponadto okres ten charakteryzował się wyższą aktywnością wulkaniczną. Prawdopodobnie o wyjątkowości tej epoki zadecydował połączony wpływ różnych zjawisk.
Najwyraźniejszy związek wulkanizmu z klimatem zaobserwowano w roku 1815, kiedy w Indonezji wybuchł wulkan Tambora. Następny rok przeszedł do historii jako „rok bez lata”. Lato oczywiście nadeszło, ale w Ameryce Północnej było wyjątkowo krótkie, a w Europie wyjątkowo deszczowe. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie śnieżyce pojawiały się jeszcze w czerwcu. Przymrozki w środku lata miały miejsce nie tylko w Ameryce Północnej, ale też w Europie i w Chinach. Był to najlepiej udokumentowany przykład zimy wulkanicznej.

Podczas małej epoki lodowej rozwinięto nowe techniki osuszania bagien, w tym obszarów na pograniczu morza i lądu. Technologie te stały się symbolem postępu i triumfu człowieka nad niesprzyjającymi siłami natury.
W ciągu kilkuset lat zabiegów melioracyjnych osuszono niemal wszystkie podmokłe tereny na zachodzie Europy, tak że do dzisiejszych czasów przetrwały one głównie w Europie Wschodniej (łącznie z Polską i wschodnią Skandynawią). Osuszenie torfowisk sprawiało, że olbrzymie ilości torfu ulegały murszeniu, stając się potężnym źródłem dwutlenku węgla, a także źródłem podtlenku azotu, kolejnego gazu cieplarnianego. Torf był także stosowany jako opał. Chłód małej epoki lodowej sprzyjał zwiększonemu zużyciu opału. ale od czasu wynalezienia przez Jamesa Watta w 1763 r. maszyny parowej i jej zastosowania w przemyśle i transporcie, zapotrzebowanie na opał gwałtownie się zwiększyło.

Początkowo głównym paliwem był węgiel drzewny, którego wytwarzanie prowadziło do dalszego wylesienia. Później zaczęto wykorzystywać węgiel kamienny i ropę naftową. Olbrzymie ilości węgla, związanego dotąd w paliwach kopalnych, zaczęły być uwalniane do atmosfery, zmieniając jej skład w stopniu nieznanym w czasach historycznych.



Co nowego w portalu

150 lat obserwacji przyrody w USA – wcześniejsze zakwitanie roślin
Projekt płazowy
Rośliny Świąt Bożego Narodzenia
Pomóż tworzyć fenologiczną mapę Polski, zostań obserwatorem przyrody !
Z cyklu "Botanika w literaturze i sztuce" - "Przedwiośnie" jako Zielnik Żeromskiego
Pytania do eksperta
Kto nas ustrzeże przed powodzią ?
Fiordy w pigułce
Namorzynowe puzzle
Flora dawnych Pienin
Rośliny Wielkanocy
W czerwcu czerwce na czerwcu
Tajemnice kwiatu paproci
Okolice Pomiechówka
Kolibry na Alasce czyli ciepłe nazwy - zimne adresy
Wyniki konkursu
Zwycięzcy Konkursu
Święto Niepodległości okiem botanika
Klimat a sezonowe opadanie liści
Dary Trzech Króli
Walentyki
Przebiśnieg – wiara w odrodzenie
Prima Aprilis
Pojezierze Gostynińskie
Lipa niejedno ma imię
Wrzesień, wrzosy i wrzosowate
Cena genów
Gorące puzzle
Endemity a relikty
Figa i jej słodkie tajemnice
Skrzydlate miasto
Akcja: czeremcha amerykańska
Tajemnice krypt jasnogórskich
Ziarno prawdy o orkiszu
Lecą, lecą... paździerze
Bagnica - jedyna w swoim rodzaju
O jemiole pod jemiołą
Jak sasanka została zawilcem
Święto Zmarłych
Andrzejki
Powsin zaprasza
Lato w Powsinie
Green Card
Powsin zaprasza na Piknik Naukowy
Rośliny owadożerne zapraszają do Powsina
Murawy kserotermiczne - czas żniw
Jesień w Powsinie
Pogromcy much zapraszają do Powsina
150 urodziny Marii Curie-Skłodowskiej w Powsinie - koncert wśród kwiatów
Na ratunek ptakom
Poznaj zieloną Warszawę - wycieczka z przewodnikiem
W poszukiwaniu utraconego krajobrazu
Niezłe Ziółka
Listopadowe botanizowanie
Zima w Powsinie
Szukamy współpracowników!
Od prehistorii

Powstawanie kontynentów
Geologia ziem polskich
Temperatura
Wegetacja
Klimat a rozwój cywilizacji
Świadectwa
zmian klimatu


Geomorfologia - formy
Geomorfologia - regiony
Paleobotanika
Przyroda a klimat
Endemity a relikty
Zadania
Zostań
obserwatorem


Fenologia
Ochrona czynna muraw kserotermicznych
Porosty
Projekt płazowy
Mapa
Poradniki
Bioindykacja
i adaptacje


Bioindykacja
Adaptacje
Gry i zabawy
Zielniki

Jak wykonać zielnik?
Botanika w kulturze
Rok według roślin
Intrygujące rośliny
Konkurs
Gry i zabawy
Program

Ankieta - nauczyciele
Ankieta - uczniowie
Rozwijajmy razem portal
Uwagi - odpowiedzi
Kontakt

Słownik

Mapa serwisu

Szukaj

Partnerzy programu
Logo Fundusz
Logo Zielnik UW
Logo Biologia UW
Logo internet ART
Szkoła festiwalu nauki
© 2009 - 2024 Zielnik Wydziału Biologii UW; wszelkie prawa zastrzeżone