Cyrki lodowcowe
 | Kocioł z jeziorem cyrkowym. Zadni Staw Polski. Tatry
|
Cyrk to półkoliste lub wydłużone zagłębienie terenu, w którym znajduje się bądź dawniej znajdowało pole firnowe lodowca górskiego.
Jak powstaje cyrk (inaczej kocioł lodowcowy, kar)? Pogłębianie się kotła zachodzi na skutek niszczenia podłoża przez lodowiec. Poszerzanie się kotła jest wynikiem wietrzenia mechanicznego skalnych ścian otaczających kocioł, ich pękania pod wpływem wahań temperatury i zamarzania wody w szczelinach.
Cyrki są otoczone z trzech stron stromymi, często urwistymi zboczami, a otwarte w kierunku stoku, po którym spływa (lub dawniej spływał) jęzor lodowca. Mniejsze kotły mogą mieć strome dno, nachylone nawet pod kątem 30°, większe zaś – płaskie lub zagłębione. Kotły mogą osiągać do kilkuset metrów głębokości i kilku kilometrów długości.
Cyrk lodowcowy lodowca Czeget- Kara. Kaukaz.
Oznaczenie: 1- cyrk lodowcowy, 2- pole firnowe, 3- fartuchy śnieżne, 4- jęzor, 5- próg skalny
W górach o umiarkowanym stopniu zlodowacenia kotły wcinają się w stok lub w płaskie powierzchnie szczytowe – wierzchowiny (Karkonosze). Natomiast w górach o silnym zlodowaceniu rozrastające się kotły powodują zanik powierzchni wierzchowinowej. Pomiędzy kotłami pozostają tylko wąskie skalne granie o postrzępionej linii grzbietowej i ostre szczyty (Tatry).
Liczne stawy tatrzańskie to właśnie kotły polodowcowe wypełnione wodą, charakteryzujące się znaczną głębokością – na przykład Wielki Staw (56 m), Czarny Staw pod Rysami (79 m), Czarny Staw Gąsienicowy (76 m). Szczątkowe kary dostrzeżemy też w ścianach Rysów i Mięguszowieckiego.
W Polsce cyrki lodowcowe znajdziemy również w Karkonoszach. Są to Mały i Wielki Kocioł Śnieżny, Czarny Kocioł oraz Kocioł Wielkiego i Małego Stawu. Ich charakterystyczny wygląd sprawia, że bez trudu powinniśmy je rozpoznać w czasie letnich wędrówek lub zimowej jazdy na nartach. Kocioł lodowcowy Suchej Doliny Kondrackiej. Tatry
|
