 |
|
|
|
|
Instrukcja do prowadzenia obserwacji fenologicznych
Zawilec gajowy (łac. Anemone nemorosa)a) Obserwacje fenologiczne powinny być prowadzone przez kolejne lata, na tych samych stanowiskach, ponieważ nawet nieznacznie oddalone od siebie stanowiska mogą różnić się pod względem warunków mikroklimatycznych, co z kolei może wiązać się z różnicami w rozwoju rośliny.
b) Wskazane jest, by powierzchnia, na której planowane są obserwacje fenologiczne, znajdowała się w terenie w miarę płaskim.
c) Obserwacje zawilca gajowego powinny być prowadzone w warunkach zbliżonych do naturalnych, czyli w lesie, w parku, a nie w przydomowych ogródkach.
d) Dodatkowe informacje na temat powierzchni, na której prowadzone są obserwacje (np. jej lokalizacja na zboczu, ekspozycja zbocza), są przydatne w późniejszej interpretacji wyników, w związku z tym warto je umieścić w formularzu.
 | | Kwitną pierwsze zawilce, część w pąkach |
e) Celem naszych obserwacji jest wyznaczenie początku kwitnienia zawilca gajowego, czyli dnia, w którym obserwujemy, że rozkwitło ok. 10% kwiatów. W przypadku masowo występującego w lasach liściastych zawilca gajowego dość trudno jest wskazać moment kwitnienia dokładnie 10% roślin. W związku z tym proponujemy kilka sposobów określenia powierzchni obserwacyjnych:
● W miejscu, w którym zakwitną pierwsze pojedyncze zawilce, a pozostałe będą mieć pąki, można założyć poletko obserwacyjne o znanej powierzchni (takiej wielkości, by w jego granicach znalazło się ok. 30-100 osobników). Do wyznaczenia granic takiego poletka można użyć drewnianych patyczków oraz kolorowych tasiemek. Jeśli tak wyznaczona powierzchnia badawcza jest dość duża, warto podzielić ją na mniejsze części – ułatwi to liczenie roślin. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że takie poletko może łatwo zostać zniszczone przez zwierzęta lub ludzi.
Poletko obserwacyjne z zawilcem gajowym: A – żaden z osobników występujących w graniach wyznaczonego poletka nie kwitnie, wszystkie osobniki posiadają jedynie pąki kwiatowe. B – w granicach wyznaczonego poletka kwitnie 10% osobników. C i D – podział poletka obserwacyjnego na mniejsze powierzchnie, w celu ułatwienia dokładnego określenia liczby osobników występujących w jego granicach.
 | | Poletka z różnym stanem kwitnienia zawilców |
● Jeśli istnieje niebezpieczeństwo zniszczenia zaproponowanego wyżej oznakowania poletka, można wyznaczyć powierzchnię obserwacyjną w najbardziej charakterystycznym, łatwo rozpoznawalnym miejscu, pomiędzy trzema lub czterema drzewami zaznaczonymi w taki sposób, aby nie zwracać uwagi przypadkowych przechodniów (np. przez przywiązanie do pnia lub gałęzi cienkich ciemnych nitek czy namalowanie na korze niewielkich punktów za pomocą niezmywalnej farby). W takim przypadku lepiej jest wybierać powierzchnie, na których zagęszczenie zawilca gajowego nie jest duże. W przeciwnym razie policzenie wszystkich okazów z pąkami, a tym samym dokładne ustalenie daty początku kwitnienia, będzie trudne.
● Na powierzchniach, gdzie zawilec gajowy występuje w bardzo dużym zagęszczeniu, wyznaczenie daty początku kwitnienia ułatwić może użycie koła hula hop. W dniu, w którym zaobserwujemy rozkwitnięcie pierwszych kwiatów, dziesięć razy rzucamy kołem w różnych miejscach stanowiska, na którym prowadzimy obserwacje. Na powierzchni wyznaczonej przez hula hop liczymy osobniki zawilca gajowego - te, które mają pąki (Fot. A), oraz te, których kwiaty są w pełni rozkwitłe (Fot. B). Jeśli w żadnej z wyznaczonych w ten sposób powierzchni okazy kwitnące nie stanowią jeszcze 10% populacji, rzucanie kołem powtarzamy w odpowiednich odstępach czasu, tj. co 2-3 dni. Za początek kwitnienia można przyjąć dzień, w którym po zsumowaniu osobników znajdujących się na wszystkich poletkach wyznaczonych w kolejnych rzutach osobniki kwitnące będą stanowiły ok. 10%.
 | | Zawilec w pąku |
|  | | Zawilec rozkwitły |
|
Bez względu na to, jaki sposób oznaczenia powierzchni obserwacyjnych wybierzemy, należy wykonać szkic sytuacyjny lub fotografie miejsca, w którym ta powierzchnia będzie zlokalizowana, tak aby w kolejnych latach nie było problemu z odnalezieniem tego miejsca i powtórzeniem obserwacji na tej samej powierzchni.
|
|
