Jesteś tutaj: Strona główna » Zielniki » Intrygujące rośliny » Bagnica torfowa
Jak wykonać zielnik?
Botanika w kulturze
Rok według roślin
Intrygujące rośliny
Bagnica torfowa
Jak sasanka została zawilcem...
Kwiat paproci
Łuskiewnik różowy
Konkurs
Gry i zabawy

 

Bagnica torfowa

- jedyna w swoim rodzaju


Bagnica torfowa (Scheuchzeria palustris), znana również jako „błotnica sitowa” albo „drążnica” to spotykana czasem na bagnach roślinka, przypominająca niepozorną trawkę.
Łan bagnicowy/Autor: Jerzy Krasnodębski
Bagnice w wodzie z daleka wyglądają
jak łan ryżu
Choć wąskie liście, proste, wzniesione łodygi i niepozorne kwiaty sugerują jej przynależność do traw lub turzyc, to jednak szereg cech (np.: owoce w postaci mieszków) wskazuje na jej wyraźną odrębność od znanych nam z codziennego życia prawdziwych traw. W ogóle jest to roślina tak nietypowa, że dla niej jednej, jedynej utworzono cały osobny rodzaj i osobną rodzinę. Takich „dziwaków”, izolowanych od „zwykłych”, bogatszych w krewniaków roślin, określa się mianem monotypowych („jedynych w swoim typie”, niepodobnych do pozostałych). Formy (gatunki, rodzaje, rodziny) monotypowe nie są zbyt chętnie opisywane przez taksonomów (specjalistów od „szufladkowania” organizmów żywych), gdyż każdorazowe wyodrębnienie takiego „cudaka” nie poprawia przejrzystości systemu, nie wspominając już o obciążaniu pamięci studentów.
Bagnica na torf. Wąpiersk/ Autor: Antoni Krzyżewski
Bagnica w stanie dojrzałym -
owocki jednoznacznie
wskazują, że nie jest trawą
Bagnica jest dość częsta na otwartych, dobrze zachowanych trzęsawiskach południowej Skandynawii, Europy Wschodniej i Środkowej, Syberii i Ameryki Północnej. Oderwane, oddzielone od zwartego zasięgu stanowiska tego gatunku spotyka się na torfowiskach wysokich i przejściowych (mszarach i turzycowiskach) Alp, Karpat czy Sudetów. Najdalej na południe sięga Pirenejów. W Polsce ma status gatunku ściśle chronionego z uwagi na rzadkość występowania i zagrożenie wymarciem. Główną przyczyną ustępowania bagnicy jest osuszanie torfowisk, to zaś prowadzi także do zmian lokalnego klimatu, obniżania się poziomu wód gruntowych, stepowienia etc. W Polsce, jak w całej Europie, większość stanowisk tego gatunku już nie istnieje.
Stosunkowo najwięcej ocalało na Mazurach, Suwalszczyźnie, Polesiu Lubelskim i Roztoczu, natomiast na Mazowszu, Małopolsce, Śląsku, w Karpatach i Sudetach (polskich, czeskich, słowackich itd.) już jej niemalże nie ma. W Wielkiej Brytanii posiadała kilka stanowisk, rozsianych po całych wyspach, ale zachowała się tylko na jednym, na słynnych mokradłach Rannoch Moor w Szkocji (stąd angielska nazwa bagnicy „Rannoch rush” – „turzyca z Rannoch”). W Irlandii z uwagi na deszczowy klimat była dość częsta do XIX wieku, obecnie wymarła tam całkowicie. Nic dziwnego, że w większości krajów, w tym u nas, bagnica została otoczona opieką prawną.
Swoją łacińską, niezwykle trudną do wymówienia i zapamiętania nazwę, zawdzięcza bagnica pewnemu szwajcarskiemu naturaliście. Linneusz nazwał tę roślinkę Scheuchzerią (ku rozpaczy purystów językowych, według których nazw łacińskich pochodzących od niemieckich nazwisk zwyczajnie nie da się wymówić…) aby uhonorować szwajcarskiego lekarza, podróżnika oraz miłośnika  górskich jezior, lodowców i młak Jana Jakuba Scheuchzera (1672-1733). Scheuchzer był człowiekiem bardzo pobożnym, a celem swojego życia uczynił znalezienie niepodważalnych, materialnych dowodów biblijnego Potopu. Za pozostałości tej katastrofy uważał obserwowane przez skamieniałości ryb, mięczaków i skorupiaków, a szczególnie był przywiązany do dwóch skamieniałych kręgów, wykopanych spod szubienicy w Altdorfie. Scheuchzer konsekwentnie przedstawiał je jako resztki kręgosłupa przedpotopowego grzesznika, zatopionego gniewem Bożym w czasach Noego. Dopiero w 1811 roku inny przyrodnik Jerzy Cuvier zdemaskował je jako pozostałości prehistorycznej salamandry.
Smolak Mały - siedlisko bagnicy/ Autor: Jerzy Krasnodębski
Siedlisko charakterystyczne dla bagnicy
Czemu łacińska nazwa bagnicy tak często powraca w rozmowach przyrodników, nie tylko botaników zresztą? Otóż bagnicy zawdzięcza swoją naukową nazwę cała klasa zbiorowisk roślinnych: Scheuchzerio-Caricetea nigrae – obejmująca tzw. torfowiska niskie i przejściowe (mechowiska), tudzież fazę dolinkową torfowisk wysokich (mszarów), porośnięte niskimi turzycami i mchami brunatnymi. Klasa ta mniej więcej odpowiada siedlisku nr 7140 „torfowiska przejściowe i trzęsawiska...” z unijnego wykazu środowisk o szczególnym znaczeniu dla całej Wspólnoty. Z kolei Scheuchzerietalia palustris to jeden z rzędów zbiorowisk w obrębie wyżej wymienionej klasy. A siedliska przyrodnicze będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty wymagają wyznaczenia terenów Natura 2000.
Nasiona bagnicy torfowiskowej, tego unikatowego świadka (i ofiary) zmian klimatu, umieszczonego na „Czerwonej liście roślin i grzybów Polski” z kategorią E, (krytycznie zagrożona, bardzo już bliska wymarcia), zabezpiecza się w banku genów w Powsinie, w ramach projektów:
Zbiór nasion bagnicy/Autor: Jerzy Krasnodębski
Nasiona bagnicy zdobywa się
 z dużym poświęceniem
- „Ochrona ex situ dziko rosnących, zagrożonych i chronionych roślin w Polsce wschodniej  - FlorNaturOB”
- „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych, dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski - FlorNatur ROBiA”
-  „Ochrona górskich populacji roślin poprzez bank genów, hodowlę i wprowadzanie na stanowiska naturalne”, znanego szerzej jako projekt „Antałówka”, prowadzony  przez IOP PAN w Krakowie.
Wspomniane powyżej projekty ochrony ex situ (dosłownie poza miejscem występowania, czyli nie tam, gdzie dotychczas gatunek rośnie, a w innym ekosystemie naturalnym lub sztucznie stworzonym przez człowieka, np. w ogrodzie botanicznym) służą badaniu i zabezpieczeniu zagrożonych roślin przed wyginięciem.
Tu ciekawostka. Bagnica, mimo iż  tak drobna, ma nasiona będące prawdziwymi hardkorami wśród tego typu tworów – tylko dzikie motylkowate dorównują im twardością okryw. Wymagają „brutalnej” skaryfikacji  by zechciały kiełkować podczas standardowych testów żywotności nasion: nacinania skalpelem lub tarcia gruboziarnistym papierem ściernym (zdolność kiełkowania próby kontrolnej na bibule nasączonej wodą – 2%, po skaryfikacji – 40%).

Wykorzystana literatura - czytaj  tutaj

Adam Kapler
Pracownia Banku Nasion
PAN OB-CZRB Powsin

logo_FlorNatur_i NF

Co nowego w portalu

150 lat obserwacji przyrody w USA – wcześniejsze zakwitanie roślin
Projekt płazowy
Rośliny Świąt Bożego Narodzenia
Pomóż tworzyć fenologiczną mapę Polski, zostań obserwatorem przyrody !
Z cyklu "Botanika w literaturze i sztuce" - "Przedwiośnie" jako Zielnik Żeromskiego
Pytania do eksperta
Kto nas ustrzeże przed powodzią ?
Fiordy w pigułce
Namorzynowe puzzle
Flora dawnych Pienin
Rośliny Wielkanocy
W czerwcu czerwce na czerwcu
Tajemnice kwiatu paproci
Okolice Pomiechówka
Kolibry na Alasce czyli ciepłe nazwy - zimne adresy
Wyniki konkursu
Zwycięzcy Konkursu
Święto Niepodległości okiem botanika
Klimat a sezonowe opadanie liści
Dary Trzech Króli
Walentyki
Przebiśnieg – wiara w odrodzenie
Prima Aprilis
Pojezierze Gostynińskie
Lipa niejedno ma imię
Wrzesień, wrzosy i wrzosowate
Cena genów
Gorące puzzle
Endemity a relikty
Figa i jej słodkie tajemnice
Skrzydlate miasto
Akcja: czeremcha amerykańska
Tajemnice krypt jasnogórskich
Ziarno prawdy o orkiszu
Lecą, lecą... paździerze
Bagnica - jedyna w swoim rodzaju
O jemiole pod jemiołą
Jak sasanka została zawilcem
Święto Zmarłych
Andrzejki
Powsin zaprasza
Lato w Powsinie
Green Card
Powsin zaprasza na Piknik Naukowy
Rośliny owadożerne zapraszają do Powsina
Murawy kserotermiczne - czas żniw
Jesień w Powsinie
Pogromcy much zapraszają do Powsina
150 urodziny Marii Curie-Skłodowskiej w Powsinie - koncert wśród kwiatów
Na ratunek ptakom
Poznaj zieloną Warszawę - wycieczka z przewodnikiem
W poszukiwaniu utraconego krajobrazu
Niezłe Ziółka
Listopadowe botanizowanie
Zima w Powsinie
Szukamy współpracowników!
Od prehistorii

Powstawanie kontynentów
Geologia ziem polskich
Temperatura
Wegetacja
Klimat a rozwój cywilizacji
Świadectwa
zmian klimatu


Geomorfologia - formy
Geomorfologia - regiony
Paleobotanika
Przyroda a klimat
Endemity a relikty
Zadania
Zostań
obserwatorem


Fenologia
Ochrona czynna muraw kserotermicznych
Porosty
Projekt płazowy
Mapa
Poradniki
Bioindykacja
i adaptacje


Bioindykacja
Adaptacje
Gry i zabawy
Zielniki

Jak wykonać zielnik?
Botanika w kulturze
Rok według roślin
Intrygujące rośliny
Konkurs
Gry i zabawy
Program

Ankieta - nauczyciele
Ankieta - uczniowie
Rozwijajmy razem portal
Uwagi - odpowiedzi
Kontakt

Słownik

Mapa serwisu

Szukaj

Partnerzy programu
Logo Fundusz
Logo Zielnik UW
Logo Biologia UW
Logo internet ART
Szkoła festiwalu nauki
© 2009 - 2024 Zielnik Wydziału Biologii UW; wszelkie prawa zastrzeżone