 |
|
|
|
|
Jak prowadzić obserwacje meteorologiczne?
Źródłem wiadomości o pogodzie i klimacie są obserwacje i pomiary wykonywane w terenie. Dla celów naukowych i prognozowania pogody dokonuje się ich na stacjach meteorologicznych. Najczęściej mierzy się temperaturę i wilgotność powietrza, opady atmosferyczne, ciśnienie atmosferyczne, kierunek i prędkość wiatru. Ponadto prowadzi się obserwacje zachmurzenia oraz zjawisk atmosferycznych. Do badań tych stosowana jest różnorodna aparatura, która powinna odznaczać się prostą konstrukcją, niewielkimi rozmiarami, odpornością na wpływy atmosfery i właściwą czułością i dokładnością. Aby zapewnić porównywalność wyników, obserwacje i pomiary należy wykonywać w podobnych warunkach, w miejscu, na które nie ma wpływu najbliższe otoczenia. Takim miejscem na stacji meteorologicznej jest ogródek meteorologiczny – poletko z klatką meteorologiczną, w której umieszcza się większość aparatury pomiarowej (termometry, psychrometry służące do mierzenia wilgotności powietrza, rejestratory itp.). W ogródku meteorologicznym ustawione są też deszczomierz i wiatromierz. Pomiaru ciśnienia atmosferycznego dokonuje się natomiast w pomieszczeniu – pokoju obserwatora.
Podstawowym warunkiem porównywalności pomiarów jest wykonywanie ich w tym samym czasie. Częstość i terminy obserwacji są różne w zależności od rodzaju stacji meteorologicznej. Na stacjach synoptycznych (pracujących dla potrzeb prognozowania pogody) wykonuje się je co godzinę, na stacjach klimatologicznych – trzy razy na dobę: o godzinie 7, 13 i 19 CET (czasu środkowoeuropejskiego).
„Własne” pomiary i obserwacje można wykonywać w sposób odbiegający od standardowych zasad. Obecnie na rynku dostępne są proste przyrządy do pomiaru różnych elementów pogody (np. tzw. stacje pogody). Ważne, aby obserwacje były wykonywane systematycznie, w tym samym czasie i miejscu przez dłuższy okres.
Temperatura powietrza. Temperaturę można mierzyć termometrem zaokiennym lub elektronicznym, którego czujka umieszczona jest na zewnątrz. Przyrząd powinien być osłonięty przed działaniem bezpośredniego promieniowania słonecznego (najlepiej od strony północnej budynku). Odczyty termometru powinny odbywać się kilka razy na dobę, najlepiej o godz. 7, 13 i 19 – tak jak na stacjach meteorologicznych. Jeśli termometr elektroniczny rejestruje najwyższą i najniższą temperaturę w ciągu doby, można uzupełnić tymi informacjami pomiary temperatury. Na ich podstawie da się obliczyć średnią dobową temperaturę powietrza – podobnie jak na stacji meteorologicznej – wg wzoru:
tśr = (t7 + t19 + tmin. + t maks.) : 4
gdzie: t7 i t19 – temperatura o godzinie 7 i 19
tmin. – temperatura minimalna
tmaks. – temperatura maksymalna
Wielkość zachmurzenia i rodzaj chmur. Stopień zachmurzenia to powierzchnia nieba pokryta chmurami. Ocenia się go wg skali od 0 do 8 (0 – niebo bezchmurne, 8 – pełne zachmurzenie). Np. jeśli chmury zakrywają 2/8 części nieba (czyli jedną czwartą), to stopień zachmurzenia = 2, jeśli połowę (4/8), to stopień = 4. Rodzaj chmur określa się po ich wyglądzie i wysokości występowania. Profesjonalna klasyfikacja wyróżnia cztery rodziny, a w nich dziesięć rodzajów chmur:
Piętro wysokie – Cirrus, Cirrostratus, Cirrocumulus,
Piętro średnie – Altostratus, Altocumulus,
Piętro niskie – Stratus, Stratocumulus, Nimbostratus,
Chmury o rozciągłości pionowej – Cumulus, Cumulonimbus.
Można też stosować popularne nazewnictwo, np. chmura pierzasta, kłębiasta, warstwowa, deszczowa, burzowa, itp.
Opad atmosferyczny. Rolę prostego deszczomierza może spełniać np. metalowa puszka o średnicy około 16 cm, przymocowana do słupka. Deszczomierz powinien być umieszczony w miejscu odsłoniętym, na wysokości 1 m nad poziomem gruntu. Pomiaru opadu dokonuje się raz na dobę w porannym terminie obserwacji. Wodę z deszczomierza należy przelać do szklanego naczynia z naniesioną skalą objętości (menzurki) i określić ilość opadu. W przypadku opadu śniegu najpierw należy go stopić. Rodzaj opadu (deszcz, mżawka, śnieg itp.) ustala się na podstawie obserwacji w ciągu doby.
Ciśnienie atmosferyczne. Ciśnienie atmosferyczne mierzy się za pomocą barometru. Bardzo popularne są też ścienne aneroidy, które można wykorzystać do tych pomiarów. Skala wartości wyrażona jest w hektopaskalach (hPa) lub milimetrach słupa rtęci. Należy pamiętać, że 750 mm odpowiada 1000 hPa.
Kierunek i prędkość wiatru. Kierunek wiatru to strona horyzontu, z której on wieje, a więc wiatr północny wieje z północy na południe, zachodni – z zachodu na wschód itd. Prosty wiatromierz można wykonać, przymocowując do patyczka wstążeczkę lub nitkę, którą wiatr swobodnie będzie poruszać. Patyczek można umieścić na stałe na podstawce z zaznaczonymi na niej stronami świata. Prędkość wiatru mierzy się anemometrem w m/s lub km/h. Można też oceniać ją szacunkowo. Do tego celu służy skala Beauforta.
Zjawiska meteorologiczne. Oprócz pomiarów w określonych porach doby powinno się przez cały czas zwracać uwagę na to, co dzieje się w atmosferze, czyli na zjawiska atmosferyczne (np. rodzaj opadu, rosa, szron, mgła, burza, itp.). W miarę możliwości należy zanotować czas wystąpienia tego zjawiska i długość jego trwania. Rodzaj zjawisk można zapisywać (tak jak na stacji meteorologicznej) specjalnymi symbolami, jak na przykład:
Wyniki pomiarów i obserwacji należy zapisywać systematycznie w specjalnym notatniku (dzienniku pogody). Można do tego celu opracować specjalne tabelki (tabelka do pobrania).
Prowadzone przez dłuższy czas obserwacje meteorologiczne mogą być przydatne do wyjaśnienia zależności między zjawiskami atmosferycznymi oraz wpływu pogody na otaczający świat (fenologia). Własne spostrzeżenia można wykorzystać do prognozowania zmian pogody na najbliższe dni.
Dr Krzysztof Olszewski
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW
|
|
